Jaar van publicatie 2005
Uitg. Piper, München
Wanneer men iemand bedriegt, is daar in het Duits een uitdrukking voor: men 'baut einen Türken' of men gebruikt het werkwoord 'türken'. Deze uitdrukkingen zijn terug te voeren op de schaakautomaat, waarvan in dit boek sprake is.
Het is een verhaal, gebaseerd op feiten.
In de 18e eeuw bouwde de in Pressburg (tegenwoordig Bratislawa) wonende wetenschapper Wolfgang von Kempelen een automaat, die kon schaken. Hij deed dat in opdracht van de 'machtigste vrouw ter wereld': keizerin Maria Theresia. Zij sponsorde dit project en de eerste voorstelling was dan ook in slot Schönbrunn.
Zoals hierboven meteen duidelijk werd: de automaat was niet zo automatisch: binnenin zat een dwerg, Tibor, die op ingenieuze manier de pop, die eruit zag als een Turk, bediende. De Turk leek op zijn beurt zelf schaak te kunnen spelen. Omdat Tibor het schaakspel zo goed beheerste, won de automaat de wedstrijden tegen allerlei beroemde personen en steeds meer publiek kwam op de openbare wedstrijden af.
Niet iedereen bekijkt het succes van Van Kempelen met enthousiasme. Jaloezie en achterdocht geven steeds meer spanning, er wordt zelfs op de automaat geschoten en Tibor raakt gewond. Elise, dienstmeisje bij Van Kempelen, spionneert voor een rivaal van Van Kempelen.
Met veel gevoel is dit verhaal geschreven en aan het eind van het boek staat, welke figuren wel en welke niet historisch zijn. Tibor is niet historisch. De schrijver heeft het eerste deel van het leven van de schaakautomaat zelf moeten reconstrueren. Daarvan was weinig bekend. Het is een fascinerende mix geworden van historische feiten en fantasie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten